Асқазандағы ісіктің орналасуына байланысты келесілер бөлінеді:

• пилорикалық қатерлі ісік
• асқазанның артқы және алдыңғы қабырғаларына ауысатын дененің кіші қисаюының қатерлі ісігі
• асқазанның жүрек бөлігінің қатерлі ісігі
• асқазанның үлкен қисаюының қатерлі ісігі
• асқазан түбінің қатерлі ісігі

Көбінесе ісік асқазанның төменгі (дистальді) бөлігінде, асқазанның және оның артқы қабырғасының аз қисаюы бойымен локализацияланған.

Ағзадағы ісіктің таралуына сәйкес, асқазанның қатерлі ісігі субтоталды (жоғарыда аталған бөлімдердің біреуінен көп зардап шегеді) және жалпы (ағзаның барлық дерлік бөлімдері зақымдалған) болуы мүмкін.

Ісіктің нақты орналасуын және оның асқазан бөлімдеріне таралуын түсіну асқазанның қатерлі ісігін хирургиялық емдеу тактикасын таңдау үшін өте маңызды . Асқазанның қатерлі ісігінің таралуы мен орналасуына байланысты асқазан резекциясын (ағзаның бір бөлігін алып тастау) немесе гастрэктомияны (асқазанды толығымен алып тастау) орындау мүмкіндігі туралы шешім қабылданады.

Ісіктің өсуін сипаттайтын асқазан обырының әртүрлі макроскопиялық формалары бар (В.В. Серов, 1970):

1. Көбінесе экзофитті (ісік асқазан қуысына өседі) өсетін ісік:

• бляшка тәріздес асқазан рагы - асқазанның люменіне сәл шығып тұратын тегістелген асқазан қатпарлары бар шағын аймақ. Гистологиялық жағынан ісік көбінесе шырышты қабықтан немесе шырышты қабықтан өсетін дифференциацияланбаған қатерлі ісік немесе аденокарцинома құрылымына ие, яғни ерте ісікке жатады.

• Асқазанның полипті және саңырауқұлақ тәрізді ісіктері өте сирек кездеседі – асқазанның барлық қатерлі ісігінің 2-3% ғана. Олар шырышты қабаттың бетінен жоғары көтерілетін, айналасындағы тіндерден жақсы бөлінген, қызыл түсті және лобулярлы болуы мүмкін ісіктер. Олардың өлшемдері әртүрлі. Полипозды ісік жұқа сабақтағы полипке ұқсайды. Керісінше, саңырауқұлақ тәрізді ісік кең негізге ие және гүлді қырыққабатқа ұқсайды. Көбінесе бұл карциномалардың бетінде қан кету, эрозия және фибринді шөгінділердің аймақтары анықталады. Гистологиялық тұрғыдан полипозды ісік көбінесе папиллярлы аденокарцинома, саңырауқұлақ тәрізді ісік - аденокарцинома немесе дифференцирленбеген қатерлі ісік құрылымына ие.

• ойық жаралы асқазан обыры, атап айтқанда:

- Біріншілік ойық жара оның пайда болуының ең басында ойық жарамен сипатталады. Әдетте беті тез тозып, ойық жараланатын бляшка тәрізді қатерлі ісік ошағы пайда болады. Гистологиялық тұрғыдан ол көбінесе дифференцияланбаған ісік құрылымына ие.

- Табақша тәрізді (ойық жара рагы) ыдыраған экзофитті ісік. Кең негіздегі жота тәрізді шеттері бар жараға ұқсайды. Ісік әдетте айналасындағы асқазанның шырышты қабатынан жақсы бөлінген. Табақша тәрізді пішін 25-30% жағдайда кездеседі. Гистологиялық тұрғыдан ол көбінесе аденокарцинома құрылымына ие.

- Созылмалы ойық жараның қатерлі ісігі (ойық жараның ісігі) созылмалы ойық жараның қатерлі ісігі кезінде пайда болады. Ісік созылмалы асқазан жарасының сүйікті орнында - кіші қисықтықта локализацияланған және макроскопиялық түрде оған ұқсайды. Ол асқазанның қабырғасында тығыз, каллус тәрізді жиектері бұзылған, проксимальды зақымдалған және дистальды жалпақ терең ақау (кратер) түрінде болады. Қатерлі ісік әдетте шеттердің бірінде пайда болады, бұл айқын шекаралары жоқ сұр түсті экзофитті массаның пайда болуына әкеледі. Табақша тәрізді ісікпен дифференциалды диагностикада ойық жара анамнезі, сондай-ақ ісік тінінің арасында бұлшықет қабықшасының орнында тыртық тінінің өсінділерін микроскопиялық зерттеу кезінде, сонымен қатар созылмалы асқазан жарасына тән склеротикалық қабырғалары қалыңдаған тамырларды, ампутациялық нейромаларды анықтау пайдалы. Гистологиялық тұрғыдан ойық ісік жиі аденокарцинома құрылымына ие.

2. Эндофитті (ісік асқазан қабырғасының ішінде өседі) өсімі басым қатерлі ісік:

• Асқазанның инфильтративті-ойық жаралы ісігі науқастардың 50-55% -ында байқалады. Ол асқазан қабырғасында ісіктің айтарлықтай өсуімен, оның шырышты қабығының эрозиясымен және ойық жарасымен бірге сипатталады. Бір немесе бірнеше жараның мөлшері мен тереңдігі әртүрлі болуы мүмкін. Ісік айналасындағы шырышты қабаттың атрофиясы және инфильтрациясы тән. Асқазанның қабырғасы әдетте қалыңдатылған және қатты болады. Асқазанның бірнеше бөлігін алып жатқан алып жаралар сипатталған. Клиникалық тәжірибеде асқазанның ойық жаралы қатерлі ісігінің көрші мүшелерге ену жағдайлары жиі кездеседі.

• Асқазанның диффузды ісігі 10-15% жағдайда дамиды. Өсудің айқын эндофитті сипаты асқазан қабырғасының біркелкі қалыңдауына, тығыздалуына және деформациясына әкеледі. Оның қалыңдығында тығыз талшықты жіптер дамиды, ал шырышты қабаттың бетінде ұсақ жаралар пайда болуы мүмкін. Диффузды ісік әдетте өсудің цирроздық түрімен сипатталады, ал ісік жасушалары талшықты строманың мөлшерімен салыстырғанда аз. Гистологиялық тұрғыдан көбінесе дифференцирленбеген карцинома немесе шырышты ісік анықталады.

3. Аралас (экзо-эндофитті) өсу үлгісі бар асқазан обыры:

• асқазан қатерлі ісігінің өтпелі түрлері шамамен 8-10% жағдайда

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) асқазан обырының гистологиялық (ісік жасушаларының микроскопиялық құрылымына негізделген) жіктелуі 1999 ж.

1. Аденокарцинома

– асқазанның папиллярлы аденокарциномасы талшықты негізі бар жіңішке немесе кең саусақ тәрізді эпителий өсінділерінің түзілуімен сипатталады. Ісік жасушалары әдетте жақсы анықталған полярлық беттік бағдарды сақтайды. - асқазанның

түтікшелі аденокарциномасы фиброзды стромада орналасқан құбырлы құрылымдардан тұрады. Бездердің люмендері жиі шырышты қамтиды, нәтижесінде олар кистикалық түрде кеңейеді.

- асқазанның муцинозды (шырышты) аденокарциномасы ісікте жасушадан тыс муциннің едәуір мөлшерінің болуымен сипатталады (ісіктің 50%-дан астамы). Бұл жағдайда кездейсоқ немесе тізбектер түрінде орналасқан ісік жасушалары шырышты «көлдермен» қоршалған.

- цитоплазмадағы муцині бар жасушалардан тұратын доминантты құрамдас бөлігі (ісіктің 50%-дан астамы) болатын ісік. Интрацитоплазмалық муцин периферияға ығысып, ісік жасушаларының ядросын қысып, оларға классикалық сақина пішінін береді. Сиқырлы сақина жасушалары диффузиялық инфильтрацияға бейім және айқын фиброзбен (цирроздық карцинома) біріктірілуі мүмкін. Сақина жасушалары түтікшелерді түзбесе де, олар функционалды түрде безді болып табылады және бұл ісіктерде безді компоненттің қоспасы жиі кездеседі, сондықтан оларды аденокарциномаға жатқызуға болады.

2. Аденоскамозды (безді-сквамозды) карцинома – бір мезгілде аденокарциноманың да, жалпақ жасушалы карциноманың да құрамдас бөліктері бар ісік.

3. Жалпақ жасушалы карцинома жалпақ эпителийге ұқсас жасушалардан тұрады.

4. Ұсақ жасушалы карцинома - қатты құрылымдар немесе қабаттар түзетін ұсақ лимфоцит тәрізді жасушалардан тұратын асқазан қатерлі ісігінің сирек түрі (барлық қатерлі ісіктердің 0,6%). Көптеген жасушаларда серотонин, гастрин немесе басқа пептидтер бар нейроэндокриндік түйіршіктер бар. Ісік клиникалық және морфологиялық сипаттамалары бойынша өкпенің ұсақ жасушалы обырына ұқсас.

5. Дифференциацияланбаған карциномада безді құрылымдар немесе басқа дифференциация белгілері болмайды.

6. Басқа карциномалар

Қазіргі уақытта лимфа түйіндерінің топтарын сандар бойынша белгілеуді көптеген хирургиялық онкологтар қабылдайды және халықаралық қауымдастық асқазан қатерлі ісігіндегі лимфаденэктомия көлемін жіктеу үшін ұсынады.

Асқазанның аймақтық лимфа түйіндерінің (ЛН) келесі топтары мен кіші топтары бөлінеді:

• No1 – оң жақ паракардиальды лимфа түйіндері
• No2 – сол жақ паракардиальды лимфа түйіндері
• No3 - LU кіші қисықтық бойымен
• No 4 - үлкен қисықтықтың LU
• No 4d - Оң жақ гастроэпиплоикалық тамырлар бойымен LN
• No 4sb - LN сол жақ гастроэпиплоидты тамырлар бойымен
• No 4sa - LU қысқа асқазан тамырларының бойымен
• No5 – үстіңгі лимфа түйіндері
• No6 – субпилорлық лимфа түйіндері
• No7 – LN сол жақ асқазан артериясы бойымен
• No8 - LU жалпы бауыр артериясы бойымен
• No8а – алдыңғы-жоғарғы топ
• № 8б – артқы топ
• No 9 - Целиак діңінің айналасында LU
• No10 – көкбауыр қақпасының LU
• No 11 - LU көкбауыр артериясы бойымен (СА)
• No 11p - SA проксимальды бөлігінің бойымен LU
• No 11d - СА дистальды бөлігінің бойымен LU
• No12 – гепатодуоденальды байламның LU
• No12а – дұрыс бауыр артериясының бойындағы лимфа түйіні
• No 12b – LN жалпы өт жолы бойымен
• No 12p - LU қақпа венасы артында
• No13 – ұйқы безінің басының артындағы лимфа түйіндері
• No 14 - LU жоғарғы мезентериальды тамырлар бойымен
• No 14v - LN жоғарғы мезентериальды вена бойымен
• No 14a - LN жоғарғы мезентериальды артерия бойымен
• No 15 - LU ортаңғы колик тамырларының бойымен
• No 16 – парааорталық лимфа түйіндері
• No16a1 – диафрагманың аорта тесігінің LU
• №16а2 – пара-аорталық лимфа түйіндері целиак діңінің жоғарғы жиегінен сол жақ бүйрек венасының төменгі жиегіне дейін.
• No 16b1 – сол жақ бүйрек венасының төменгі жиегінен төменгі мезентериальды артерияның жоғарғы жиегіне дейін пара-аорталық лимфа түйіндері
• No 16b2 – төменгі мезентериальды артерияның жоғарғы жиегінен қолқаның бифуркациясына дейінгі парааорталық лимфа түйіндері
• No17 – ұйқы безі басының алдыңғы бетіндегі лимфа түйіндері
• No 18 - Ұйқы безінің төменгі жиегі бойымен LU
• No19 – субфрениялық лимфа түйіндері
• No20 - диафрагманың өңеш тесігінің LU
• No110 – төменгі параэзофагеальды лимфа түйіндері
• No111 – супрадиафрагматикалық лимфа түйіндері
• No112 - артқы ортастинаның лимфа түйіндері